Karmaşık Duygular: Ambivalans Nedir?

Pek çok kişiye göre ambivalans kararsızlık demektir. Ancak bu tam olarak öyle değildir. Kararsızlık, bir seçim yapmakta zorlanmak, seçenekler arasında gidip gelmek, tereddüt etmek anlamına gelir. Peki ambivalans nedir? Sorunun cevabını anlamak için, ambivalansın psikolojideki yerine bakmamız gerekir.

Bu yazıda ambivalans nedir, ambivalans neden olur ve bilişsel kognitif gibi konulara değineceğiz. Kısacası kapsamlı bir şekilde ambivalans hakkında bilgi vereceğiz.

Ambivalans nedir? Psikolojide yeri nedir?

Ambivalans, Latince “kararsızlık” anlamına gelen “ambivalens” kelimesinden türetilmiştir. Psikolojide ambivalans, bir kişi, nesne, durum veya fikir hakkında aynı anda hem olumlu hem de olumsuz duygular veya düşünceler beslemek olarak tanımlanır. Kısaca anlatmak gerekirse Ambivalans, bir kişiye, nesneye veya duruma karşı aynı anda iki zıt duygu, düşünce veya dürtüye sahip olma psikolojik halidir.

Örneğin, aşık olduğunuz kişiye hem sevgi, hem de nefret duymanız bir ambivalans duygular örneğidir. Günümüzde bu gibi kararsızlık duygularını yaşayan oldukça fazla kişi vardır.

Önemli bir nokta, ambivalans herkesin hayatında zaman zaman yaşayabileceği normal bir duygudur. Örneğin, bir iş teklifini kabul etmek veya reddetmek, bir ilişkiyi sürdürmek veya bitirmek, bir yere taşınmak veya kalmak gibi önemli kararlar verirken ambivalans duygular yaşamak doğaldır. Bu gibi durumlarda, kişinin seçeneklerini dikkatlice değerlendirmesine, farklı bakış açılarına açık olmasına, olası sonuçları göz önünde bulundurmasına ve en iyi kararı vermesine yardımcı olabilir.

Ancak, ambivalans düşünceler uzun süre devam ederse, kişinin hayatını olumsuz yönde etkileyebilir. Bu durumda, ambivalans, bir sorun haline gelir ve çözümü için profesyonel yardım alınması gerekebilir.

Ambivalans belirtileri:

• Kişi aynı anda birbiriyle çelişen, ancak eşit derecede önemli olduğunu düşündüğü fikirlere sahip olabilir.
• Aynı kişiye karşı hem olumlu hem de olumsuz duygular hissedilebilir.
• Bir seçim yapmak için yeterince uzun süre tereddüt etme eğilimi gösterebilir.
• Kişi aynı nesneye karşı aynı anda farklı istek ve arzulara sahip olabilir.
• Sıralanan algı ve davranış özellikleri genellikle kişiyi engeller, çok fazla stres ve rahatsızlık verir. Yavaş yavaş bu stres birikerek nevrozlara ve diğer istenmeyen psiko-duygusal durumlara neden olur. (bknz – Stres Yönetimi Teknikleri: Stres Hakkında Her Şey!)

Ambivalans örnekleri:

• Kıskançlık: Kıskanan kişi, partnerini hem sever hem de ondan nefret eder, onu kaybetmekten korkar ama aynı zamanda ona ihanet ettiği için ona kızar.
• Ebeveynlere Karşı Tutum: Katı bir şekilde yetiştirilen bir kişi, ebeveynlerini hem sevebilir hem de onlardan nefret edebilir, onların onayını isterken aynı zamanda onlardan uzaklaşmaya çalışır.
• Beğeni ve Reddetme: Bir kız bir erkekten hoşlanabilir, ancak aynı zamanda onun kusurları onu sinirlendirebilir ve bu da onunla ilişkiye girmesini engeller.
• Evlatlık Edilen Çocukların Evlatlık Ebeveynlerine Karşı Tutumu: Evlatlık çocuklar, evlatlık edinen ebeveynlerini hem sevebilir hem de onlardan korkabilir, onlara tam olarak bağlanmalarına izin vermez ve hatta onları içten içe iterler.

Ambivalans türleri:

• Duygusal: Bir şeye karşı duygusal ikilik.
• Gönüllü: Seçim yapma yeteneğinin olmaması.
• Entelektüel: Zıt düşüncelerin ve fikirlerin değişmesi.

Ambivalans psikolojik olarak kişiyi yorabilir, ancak unutmamanız gereken şeyler vardır:

• Ambivalans, herkesin zaman zaman yaşadığı normal bir durumdur.
• Ancak, ambivalans çok belirginse, kişinin tam bir hayat yaşamasını engelleyebilir ve nevrozlara ve diğer psiko-duygusal sorunlara yol açabilir.
• Bu gibi durumlarda bir psikologdan yardım almanız önerilir.

Ambivalans Duyguların Perde Arkası:

Modern psikolojide, ambivalans genellikle gizli psikiyatrik problemlerin bir belirtisi olarak kabul edilir. Ancak normal olarak yaşanan ambivalans duygulardan bahsetmiyoruz. Şizofreni ve diğer ruhsal bozukluklar ambivalansa yol açabilir. Bu nedenle, bu tür bir algılamaya sahip kişilerin, olası bir patolojik sorunu erken teşhis etmek için bir uzmana danışmaları önerilir.

Ambivalansa yol açabilecek diğer psikiyatrik bozukluklar ve durumlar şunlardır:

• Psikozlar
• Panik ataklar
• Fobiler, anksiyete ve obsesif-kompulsif bozukluklar (OKB)
• Bulimia ve diğer yeme bozuklukları

Mükemmelliyetçilik Tuzağı:

Psikiyatrik bozuklukların ötesinde, ambivalansın arkasında yatan başka faktörler de olabilir:

• Mükemmelliyetçilik
• Hata yapma korkusuna bağlı aşırı sorumluluk duygusu
• Kararsızlık ve içe dönüklük
• Aşırı özeleştiri
• Dikkat çekme korkusu

Bilişsel-Kognitif Bakış Açısı

Bilişsel-kognitif yaklaşım, ambivalansı, bireyin sahip olduğu tutumlar arasındaki uyumsuzluk veya çatışma olarak görür. Birey, sahip olduğu tutumların birbiriyle uyumlu olmasını ister. Ancak, bazen, bireyin sahip olduğu tutumlar, gerçeklikle, başkalarının tutumlarıyla veya bireyin davranışlarıyla çelişebilir. Bu durumda, birey, bilişsel uyumsuzluk yaşar. Bilişsel uyumsuzluk, bireyin rahatsızlık, stres, kaygı gibi olumsuz duygular hissetmesine neden olur. Birey, bu olumsuz duygulardan kurtulmak için, tutumlarını değiştirmeye, gerçekliği yadsımaya, başkalarını suçlamaya veya davranışlarını uyumlu hale getirmeye çalışır.

Bilişsel-kognitif yaklaşıma göre, ambivalansın tedavisi, bireyin tutumlarını ve düşüncelerini değiştirmeyi, gerçekliği kabullenmeyi, başkalarını anlamayı ve davranışlarını uyumlu hale getirmeyi amaçlar. Bu amaçla, bireye, bilişsel yeniden yapılandırma, rasyonel duygusal davranışçı terapi, problem çözme, karar verme, stres yönetimi gibi teknikler uygulanabilir.

PsikoTerapi İle Ambivalans Tedavisi

Psikoterapistler, ambivalansın arkasındaki nedenleri keşfetmenize ve ortadan kaldırmanıza yardımcı olur. Bunu yaparken, hastanın ruhsal yapısını inceleyerek çelişkili algılamaya yol açan mekanizmaları belirlerler. Bu mekanizmalar, çocukluk travmaları, düşük özgüven, aşırı sorumluluk duygusu veya başka bir ruhsal özellik olabilir.

Nedeni belirledikten sonra, psikoterapist ve hasta birlikte çözüm üzerinde çalışmaya başlarlar. Bu süreçte, özgüven geliştirme, duygusal ve iradeli alanlarda düzeltmeler yapma, sorumluluk duygusunu dengeleme, kaygıyı azaltma ve içsel korkularla mücadele gibi çeşitli yöntemler kullanılabilir. Ciddi bir hastalık söz konusu değilse, ambivalans sorunu genellikle tamamen çözülebilir.

Ambivalans, bir şeye karşı duyguların, deneyimlerin veya tutumların ikilemde kalmasıdır. Her birimiz hayatımızın belirli dönemlerinde bu durumla karşı karşıya kalırız. Ancak bazen bunun gibi uç kararsızlık bir kişiye tüm hayatı boyunca eşlik eder ve ona çok fazla sorun çıkarır. Bu gibi durumlarda, algıda kararsızlığın nedenini hızlı bir şekilde tespit edebilecek ve hastanın yaşam kalitesini önemli ölçüde artırabilecek bir psikoterapiste danışılması önerilir.