Bilişsel Beceriler Nedir? Bilişsel Yetenekleri Geliştirmenin Önemi, Etkileri ve Yolları

Bilişsel beceri veya bilişsel yetenekler, bir kişiye insan olma fırsatı veren beynin en yüksek işlevlerini kapsar. Bunlara düşünme, mekansal yönelim, anlama, hesaplama, öğrenme, konuşma ve akıl yürütme diyebiliriz.

Düşünmek, öğrenmek, hatırlamak ve dikkat etmek bilişsel yetenekler tarafından mümkün kılınır. Bilişsel nedir konusuna geçmeden önce, öğrenmemiz gereken şeyler var. Bilişin zihinsel süreçleri ve ilgili tüm beceriler beynimizin yaptıklarını yapmasını sağlar. Bu süreçler ve beceriler olmasaydı, o mutlu çocukluk anınızı hatırlayamaz, işe gidemez ve hatta bu metni bile okuyamazdınız! 

Bu yeteneklerdeki düşüşün ilk belirtileri dikkat ve hafızanın bozulmasıdır. Durum kötüleşmeye devam ederse, hafif bilişsel bozulmayı gösteren işaretler görünebilir ve hatta bunama gelişebilir. Fakat biz yazıda bilişsel beceri nedir, bilişsel yetenekler nasıl gelişir gibi konuları inceleyeceğiz. Bu makalede, bilişsel yetenekler ve beceriler hakkında bilmeniz gereken her şeyi öğrenmiş olacaksınız.

Bilişsel Beceriler ve Yetenekler Nedir?

Bilişsel beceriler nedir?

Bilişsel öğrenmenin erken yaşlardan itibaren geliştirilmesi ve yaşam boyu sürdürülmesi gerekir. Bilişsel yetenekleri her biri, aldığınız bilgilerin işlenmesinde önemli bir rol oynar.

Her bir beceri bir diğer becerinin olmazsa olmazıdır. Tüm bilişsel yetenekler için bunu söyleyemeyiz.
En basit örnek ile bir kitabı okuduğunuzda onu okumak ayrı, sonrasında onu hatırlamak ayrı bilişsel yetenekleri kapsar. Aslında, çoğu öğrenme zorluğu bir veya daha fazla zayıf bilişsel beceriden kaynaklanır.

🌟 Bilişsel beceri:
Beynimizin bilgiyi işlememizi, analiz etmemizi ve yorumlamamızı sağlayan zihinsel yeteneklerimizdir. Bu beceriler, öğrenme, problem çözme, hafıza, dikkat, dil ve düşünme gibi birçok alanda kullanılır.

Bilgiyi anlama, işleme, hatırlama, problem çözme, yargılama, dil kullanımı ve yaratıcılık gibi zihinsel faaliyetlerin gerçekleştirilmesinde kullanılan bilişsel öğrenme becerileri ifade eder.

🌟 Bilişsel yetenek:
Kişinin doğuştan sahip olduğu veya sonradan geliştirdiği bilişsel becerilerin genel adıdır. Bu yetenekler, kişinin bilgiyi ne kadar hızlı ve kolay öğrenebileceğini ve işleyebileceğini belirler. Bilişsel yetenekler bilgiyi işlemek, yorumlamak ve almakla ilgili yeteneklerdir.

Seçme, analiz etme ve toplama gibi eylemler aracılığıyla bilgiyi yaratmamızı ve özümsememizi sağlarlar. Bu yetenekler, bilgi edinimi, problem çözme ve yaratıcılık gibi zihinsel faaliyetlerde kullanılır. Bilişsel yetenekler, bireylerin zihinsel kapasitesini ifade eder ve iş hayatında, eğitimde ve günlük yaşamda önemlidir. 

Yani bilişsel beceriler, bilişsel yeteneklerin bileşenleridir. 🌟

Temel Bilişsel Beceriler:

Temel bilişsel beceriler veya temel bilişsel süreçler, duyulardan toplanan bilgiler üzerinde doğrudan çalışan becerilerdir. Yani, dışarıdan gelen bilgileri ilk işleyen becerilerdir. Temel bilişsel beceriler şunlardır:

• Hafıza
• Algılama
• Anlama
• Dikkat
• Dil

Bilişsel Beceriler Nelerdir? Tam Liste

• Hafıza
• Algı
• Dikkat
• Anlama
• Dil
• Metakognisyon
• Motivasyon
• Duygu
• Öğrenme
• Akıl Yürütme
• Duygusal Tahmin
• Yaratıcı Düşünme
• Duygusal Zeka
• Planlama
• Öz Düzenleme
• Değerlendirme
• Yeniden Düzenleme
• Tahmin
• Yaratıcılık
• Soyutlama Yeteneği

Bilişsel yetenekler bir şeyleri nasıl öğrendiğimizi ve anladığımızı, durumları nasıl değerlendirip kararlar aldığımızı, işleri nasıl planladığımızı ve sorunları nasıl çözdüğümüzü vb. açıklamaya çalışır. Bunu yapmak için bilişsel bilimciler çeşitli deney türleri, beyin taramaları ve hesaplama modelleri kullanırlar.

Bilişsel yeteneklerin her biri beyninizin bilgiyi yorumlamak ve kullanmak için kullandığı yöntemi temsil eden kategorilere ayrılabilir.

Jean Piaget’e Göre Çocuklarda Bilişsel Beceri Aşamaları:

Çocukların zihinsel gelişimini inceleyen İsviçreli psikolog Jean Piaget, günümüzde hala geçerliliğini koruyan ve gelişim psikolojisi alanını büyük ölçüde zenginleştiren bir teori ortaya koymuştur.

Piaget’ye göre, bir çocuk her zaman birbirini takip eden dört farklı aşamadan geçer. Aşamaların sırası sabittir, ancak çocuğun bir aşamaya ulaştığı yaş değişebilir.

Aşağıda, Piaget’ye göre bilişsel gelişimin farklı aşamalarını özetleyen bir tablo sunuyoruz:

Piaget bilişsel yetenek aşamaları tablosu için kullanılan kaynak: “Cognitive Development: The Theory of Jean Piaget“

Bilişsel olmayan beceriler nelerdir?

Bilişsel olmayan beceriler, akademik başarı ve iş yaşamında başarının anahtarı olarak kabul edilen, bilginin ötesine geçen bir dizi yetenek ve karakter özelliğini kapsar. Bu beceriler, insanların bilgiyi nasıl edindiğini, işlediğini ve uyguladığını etkileyerek, problem çözme, iletişim kurma, uyum sağlama ve stresle başa çıkma gibi alanlarda yardımcı olur.

Bilişsel olmayan becerilerin bazı önemli örnekleri şunlardır:

Sosyal ve Duygusal Beceriler:

• Öz farkındalık
• Kendini yönetme
• Sosyal farkındalık
• İlişki becerileri
• Sorumluluk alma
• Karar verme
• Empati
• İletişim

Motivasyonel Beceriler:

• Başarma arzusu
• Azim
• Kendine güven
• Olumlu tutum
• Hedef belirleme

Uygulamalı Beceriler:

• Zaman yönetimi
• Örgütlenme
• Stresle başa çıkma
• Esneklik
• Uyum sağlama

Bilişsel olmayan beceriler, eğitim ve yaşam boyu öğrenme yoluyla geliştirilebilir. Bu becerilerin geliştirilmesi, bireylere daha mutlu, daha sağlıklı ve daha üretken bir yaşam sürmeleri için yardımcı olabilir.

Bilişsel Beceriler Nasıl Gelişir?

Bilişsel becerileri geliştirmek hayatta bazı şeyleri daha iyi yapmanıza olanak tanır. Odaklanmanızı güçlendirmek yalnızca bir göreve daha iyi odaklanmanıza yardımcı olmakla kalmaz, aynı zamanda iş ilişkilerinizi geliştirebilecek işitsel algınıza da yardımcı olur. 

Mantık ve düşüncenin gelişimi, karmaşık, yaratıcı sorunların çözülmesine yardımcı olacaktır. Sadece bunlarla sınırlı olmadığını zaten anlamışsınızdır. O halde bilişsel beceri nasıl gelişir öğrenelim:

1.Stresin etkisini azaltmak

Stres seviyenizi azaltmak, odaklanmanıza ve dikkat sürenizi artırmanıza yardımcı olabilir. Mümkün olduğunda stresli durumlardan kaçının veya stres azaltıcı faaliyetler gerçekleştirin. Örneğin, en basiti, işteyseniz, çalışma alanında kısa yürüyüşler yapıyorsanız, kulaklık takıp müzik dinleyebilirsiniz. Egzersiz veya yoga için evde zaman ayırın. 

Sakin bir yerde oturarak nefesinize ve düşüncelerinize odaklanarak basit meditasyon teknikleriyle de stres azaltılabilir. Bu basit stres azaltma teknikleri, konsantre olma yeteneğinizi geliştirebilir ve dikkatli bilişsel becerilerinizi geliştirebilir.

2. Sağlıklı yaşam tarzı

Sağlığınıza dikkat etmek ve sağlıklı bir yaşam tarzına öncülük etmek, bilişsel yeteneklerinize de fayda sağlayacaktır. Sağlıklı uyku, dengeli beslenme, egzersiz ve bol miktarda sıvı, odaklanmanıza ve üretkenliğinizi artırmanıza yardımcı olacaktır. İyi bir hafıza için sağlıklı uyku özellikle önemlidir.

3. Odaklanma Antrenmanları

Gün boyunca belirli şeylere bilinçli olarak odaklanarak dikkati ve hafızayı geliştirin. Akıllı telefonunuzu bir çekmeceye koymak gibi iş yerinde dikkat dağıtıcı unsurları ortadan kaldırın ve odağınızı kaybetmeden bir göreve ne kadar süre odaklanabileceğinizi görün. Ayrıca, örneğin bir metni bir kitaptan ezberlemek, yüksek sesle okumak gibi ek duyuları kullanarak da konsantrasyon geliştirebilirsiniz.

4. Beyin eğitimi

Vücudunuzdaki belirli kasları çalıştırarak vücudunuzu zinde tuttuğunuz gibi, beynin belirli alanlarını ve bunlarla ilişkili bilişsel yetenekleri de çalıştırabilirsiniz. Beyninizi tembellik içinde tutmayın, sürekli bir şeylerle meşgul edin; Kitap okumak, bulmacalar, bulmacalar, satranç… ve diğer masa oyunları iyidir. 

Bilişsel beceriler nasıl gelişir kısmını okuduysanız şunu anlamış olmalısınız: Beyninizi geliştirdiğinizde, diğer bilişsel becerileri de geliştirmiş oluyorsunuz. Bu yazıda bilişsel beceri nedir ve nasıl gelişir konusunu inceledik.

Bilişsel gelişim için ne yapılmalı?

• Kitap Okuma: Kitap okuma, hem kelime haznesini geliştirmeye, hem de düşünsel becerileri arttırmaya yardımcı olur. Farklı türde kitaplar okuyarak, farklı bakış açıları kazanılabilir.
  
• Bulmaca Çözme: Bulmaca çözmek, problem çözme becerilerini geliştirmeye yardımcı olur. Farklı zeka türlerine hitap eden bulmacalar çözmek, çok yönlü düşünebilme yeteneğini arttırır.
  
• Matematiksel Zeka Etkinlikleri: Matematiksel zeka etkinlikleri, matematiksel düşünme ve problem çözme becerilerini arttırmaya yardımcı olur. Farklı matematiksel oyunlar oynayarak, matematiksel zekanızı geliştirebilirsiniz.
  
• Sosyal Etkileşim: Sosyal etkileşim, dil gelişimini ve düşünsel becerileri arttırmaya yardımcı olur. Farklı insanlarla tanışarak, farklı bakış açıları kazanılabilir.
  
• Sanat Etkinlikleri: Sanat etkinlikleri, hayal gücünü ve yaratıcılığı arttırmaya yardımcı olur. Farklı sanat dallarına yönelerek, zihninizi daha geniş bir yelpazede kullanabilirsiniz.

Bu etkinliklerin yanı sıra, sağlıklı bir yaşam tarzı benimseyerek, düzenli uyku alarak ve sağlıklı beslenerek de bilişsel gelişimi destekleyebilirsiniz.