Çevremizde sıkça rastladığımız bir durumdur: Bazı insanların kendilerini olduklarından daha bilgili, yetenekli ve zeki göstermesi. Bu durumun altında yatan sebepler nelerdir? Aşırı özgüven mi, yoksa kendi yeteneklerine duyulan sarsılmaz bir inanç mı? Aslında, bu davranışın temelinde yatan en önemli neden, kişinin kendisiyle ilgili hatalı bir öz değerlendirmeye sahip olmasıdır.
Kişi, kendi performansını değerlendirirken, aslında yetersiz olan performansının niteliksiz olduğunu fark edemez. Hatta çoğu zaman kendi yeteneklerini abartarak sunar. İşte bu durum, psikolojik bir olgu olan Dunning Kruger Etkisi‘ni ortaya çıkarır.
Dunning Kruger Etkisi Nedir?
Justin Kruger ve David Dunning tarafından 1999 yılında yapılan çeşitli sosyal deneyler sonucunda ortaya atılan bu kavram, literatürde “cahil cesareti” olarak da bilinir. Bu etki, bir konuda uzman olmayan kişilerin, o konuda bilgisi daha fazla olan kişilere kıyasla, kendilerine daha çok güvendiklerini gösterir.
Başka bir deyişle, kişi kendi performansını ortalamanın üzerinde görme eğilimindedir. Kendi cehaletini yok sayarak, bilgi ve yeteneklerini abartır. Hatta yetersiz olduklarının farkında olmadan, bilgili kişilere göre daha cesur davranışlar sergiler. Bu durum, bilişsel önyargılardan biri olarak kabul edilir.
- Kişinin bir konu hakkında az bilgisi olması, o konudaki bilgisizliğini fark etmesini zorlaştırır.
- Bu durum, kişinin kendine olan güvenini artırır.
- Sonuç olarak, kişi aslında yetersiz olduğu bir konuda bile kendini yeterli görmeye başlar.
- Bu etki, kişinin öğrenme ve gelişme potansiyelini sınırlar.
Dunning Kruger etkisinin en belirgin özelliği, kişinin kendi yetersizliğinin farkında olmamasıdır.
Dunning Kruger Etkisinin Belirtileri Nelerdir?
Dunning Kruger etkisinden muzdarip olan kişilerde bazı belirgin özellikler gözlemlenir. Bu belirtiler, kişinin kendini algılama biçimi ve davranışlarına yansır.
- Kişi, kendini diğerlerinden daha üstün ve daha zeki görür.
- Aşırı derecede kendine güvenlidir.
- Kendi yeteneklerini abartma eğilimindedir.
- İlgili olduğu herhangi bir konuda kendini herkesten daha uzman olarak kabul eder. Örneğin, sanatla ilgilenen bir kişi, kendi yapıtının en anlamlı ve en ustaca olduğunu düşünebilir.
- Diğer insanlar herhangi bir eleştiri yapsa veya aksini iddia etse, onları sanattan anlamamakla suçlama eğiliminde olabilir.
Kişisel Farkındalık Eksikliği ve Sonuçları
Kişi, kendi performansı ile diğerlerinin performansı arasındaki niteliksel farkı ayırt edecek bilgi ve beceriye sahip değildir. Bu nedenle, kendi becerilerini abartma eğilimindedir. Bu etki, kişinin kendini geliştirmesine engel olur. Çünkü yaptığı işin detaylarını göremez. O kişi için kendi doğrusu her şeyden önemlidir.
Dunning Kruger etkisine sahip kişiler, genellikle her şeyi en iyi kendilerinin bildiğine inanır. Bu durum, onların yeni bilgiler öğrenme ve farklı bakış açıları geliştirme potansiyelini sınırlar.
Özgüven Maskesi Altında Gizlenen Gerçekler
Düşük özgüvenini hem çevresinden hem de kendinden gizleyebilir. Her duruma karşı hazırlıklı gibi davranarak bütün görevleri üstlenmekten kaçınmaz. Başarısızlık diye bir şey yoktur. Yanlış yaptığı bir durum ortaya çıktığı anda, aslında kendisinin doğrusunu kastettiğini ve durumun yanlış anlaşıldığını iddia edebilir. Suçlayıcı bir davranış biçimi gözlenebilir.
Dunning Kruger Etkisinin Temel Nedenleri
Tüm bu davranışların asıl nedeni, zayıf öz farkındalık ve düşük bilişsel yeteneklere sahip olmasından kaynaklanmaktadır. Genellikle bu etkiyi yaşayan kişi, bu durumun farkında değildir. Çevresindeki kişiler onun abartılı ve kendini övücü yaklaşımlarından çıkarımda bulunabilir.
Dunning Kruger Etkisinin İlginç Bir Hikayesi
Dunning Kruger etkisinin çıkış noktası oldukça ilginç bir olaya dayanır. McArthur Wheeler isimli bir şahıs, 1995 yılında limonun kimyasıyla ilgili derin bilgilere sahip olduğunu iddia eder. Hatta limonun içeriğinden ötürü görünmez olabileceği kanısına varır.
Yüzüne sürdüğü limon suyuyla görünmez olacağını düşünerek, bir bankayı soymaya kalkışır. İddiasına göre, limon suyunun gizemli kimyasıyla görünmez olacağına inanır ve bankadaki kameraların da kendisini kaydetmeyeceğini ileri sürer.
Bu şahıs bir şekilde bankayı soymayı başarır. Ancak kameralar sorunsuz bir şekilde kayıt yaptığı için, polis aynı gün içerisinde McArthur Wheeler’i kolayca yakalar. Bu ilginç soygun girişiminin asıl sebebi, bu şahsın cehaletidir. Çünkü bilimden uzaktır ve sahip olduğu kimya bilgisinin onu derin bir cehalete sürüklediğinin farkında değildir.
Dunning Kruger Etkisi Nasıl Ortaya Çıkarıldı?
Bu olayın ardından Kruger ve Dunning, öğrenciler üzerinde araştırmalar yaparlar. Başarı grafikleri birbirinden farklı 45 öğrenciye test yapıp bazı sorular sorarlar. Testin sonucunda %10 ve daha azını doğru yanıtlayan başarısız öğrenciler, kendi performanslarını değerlendirirken %60’ına doğru yanıt verdiklerini ve iyi günlerinde olsalar %70’lik başarı dilimine ulaşabileceklerine inandıklarını söylemişlerdir.
En başarılı olan, testin en az %90’ını doğru yanıtlayarak başarılı olan öğrenciler ise testin %70’ini doğru yanıtladığını düşünerek alçakgönüllü davranmıştır. Yapılan tüm psikolojik ve fizyolojik çalışmaların sonucunda Dunning Kruger etkisi doğrulanmıştır.
Dunning Kruger Etkisiyle Başa Çıkma Yolları
Dunning Kruger etkisinin kesin bir tedavisi olmamakla beraber, kişinin öyküsü alındıktan sonra kişiye özel bir tedavi planı oluşturulabilir. Çeşitli psikolojik değerlendirmelerin ardından psikoterapi ve hekimin gerekli bulduğu vakalarda ilaç tedavisiyle birlikte devam edilebilir. Ancak bu etkiden korunmak ve başa çıkmak için bazı yöntemler denenebilir:
- İlgili olduğunuz bir konuda bilgi birikiminiz arttıkça üstbiliş becerileriniz de artacaktır. O nedenle yeni şeyler öğrenmeye açık olun.
- Bir konuda aceleci davranmaktan kaçının. Anlık ve hızlı kararlar vermeyin.
- Eleştirilere açık olmayı deneyin. Katılmadığınız, aynı fikirde olmadığınız konuları araştırın.
Dunning Kruger Etkisi ve Öz Farkındalığın Önemi
Dunning Kruger etkisi, öz farkındalığın ne kadar önemli olduğunu bir kez daha gözler önüne seriyor. Kendimizi doğru bir şekilde değerlendirmek, yeteneklerimizi ve eksikliklerimizi bilmek, hem kişisel gelişimimiz hem de çevremizle olan ilişkilerimiz açısından büyük önem taşıyor.
Unutmamalıyız ki, bilgiye ulaşmak ve öğrenmek sürekli bir süreçtir. Kendimizi geliştirme çabası içinde olmak, Dunning Kruger etkisinin olumsuz etkilerinden korunmanın en etkili yoludur.
Sonuç Yerine: Gelişime Açık Olmak ve Sürekli Öğrenmek
Dunning Kruger etkisi, hepimiz için önemli bir uyarı niteliği taşır. Kendimizi olduğumuzdan daha bilgili veya yetenekli görmek yerine, sürekli öğrenmeye ve gelişmeye açık olmalıyız. Eleştirilere kulak vermek, farklı bakış açılarını değerlendirmek ve kendi sınırlarımızın farkında olmak, bizi bu etkinin olumsuz etkilerinden koruyacaktır.
Ayrıca, başkalarının bilgi ve deneyimlerine saygı duymak, onlardan öğrenmeye çalışmak ve işbirliği yapmak da önemlidir. Unutmayalım ki, bilgi paylaştıkça çoğalır ve birlikte daha iyiye ulaşabiliriz. Bu noktada, sosyal öğrenme kuramı devreye girerek, başkalarından öğrenmenin ve gelişmenin önemini vurgular. Daha fazla bilgi için sosyal öğrenme kuramı yazımızı okuyabilirsiniz.
Kendimizi sürekli geliştirmek ve öğrenmeye açık olmak, sadece Dunning Kruger etkisinden korunmakla kalmaz, aynı zamanda daha başarılı, mutlu ve tatmin edici bir yaşam sürmemize de yardımcı olur.
Bununla birlikte, aşırı özgüvenin aksine, yetersiz özgüven de bir problem olabilir. Bu dengeyi sağlamak için, olumlu sözler ve olumlamaların gücünden yararlanabiliriz. Daha fazla bilgi için olumlu sözlerle hayata yeni bir başlangıç yazımıza göz atabilirsiniz.
