Horn Etkisi Bir Diğer Adı ile Boynuz Etkisi Nedir? Hayatımızı Nasıl Etkiler?

Boynuz etkisini duymamış olsanızda, muhtemelen hayatınızın bir noktasında bunu deneyimlemişsinizdir. Halo etkisinin tersi olan horn etkisi, çok sınırlı bilgilere dayanarak biri hakkında varsayımlarda bulunduğunuz bir zamandır. 

Yani ilk izlenimde karşı tarafa kötü bir olgu bırakılmış ise, artık bu kişi iyi tarafları görmez ve sürekli kişi hakkında kötü izlenimler edinir.

Horn Etkisi (Boynuz Etkisi) Nedir?

Asıl adı horn etkisi olarak bilinsede, hal dilinde boynuz etkisi olarak bilinmektedir. Bu iki kavrama birlikte bakalım.
Halo Etkisi (Hale etkisi) Nedir?
Halo etkisi bir diğer adı ile hale etkisi, biriyle tanıştığımızda ve onun hakkındaki ilk izlenimimiz çok olumlu olduğu zaman geçekleşen bir etkidir. Kişideki olumsuz özellikleri görmezden gelme ve sadece olumlu özelliklere odaklanma eğiliminde olduğumuz bir etkidir. Kişinin ilk izlenimi iyiyse, olumsuz taraflarını görmezden başladığımız bir olgudur diyebiliriz. İşte buna hale ehalo etkisi denir.

Boynuz Etkisi (Horn Etkisi) Nedir?
Boynuz etkisi ise halo etkisinin tersidir.
Yani bir kişi hakkındaki ilk izlenimimiz olumsuz ise, onun olumlu özelliklerini görmezden gelme ve sadece olumsuz yönlerine odaklanma eğilimde olduğumuz bir durumdur. 
Bu sebepten dolayı karşıdaki kişi ne kadar iyi olursa olsun boynuz etkisi sebebi ile karşı tarafa pek ısınamayız. Örneğin, bir görüşme esnasında karşıdaki kişinin ilk izlenimi kötü olursa,
devam eden süreçte de ona olan karşı düşüncelerimiz pek iyi olmaz. Daha çok olumsuz yönleri görmeye odaklanırız.

Horn Etkisi Nereden Gelmektedir?

Psikolog Edward L. Thorndike, 1920 yıllarında bu ilginç etkiyi keşfeden ilk kişilerden biriydi. 
İlk olarak bir ordu askerinin başka bir askerin üstünü ararken, kendi ordusuna ait olan
bir şey bulduğunu gördü.
Bunun sonucunda üst arayan askerin, karşısındaki askere
karşı olumlu düşünceler geliştiğini anladı.  Yani asker, hiç tanımadığı bir kişinin üstünü ararken,
kendi takımına ait bir eşya ile karşılaşmış. Bunun sonucunda ise askerler birbirlerine karşı iyi düşünceler beslemişler. Boynuz etkisi ilk bu şekilde ortaya çıktı.

Yıllar sonra Michigan Üniversitesi’ndeki araştırmacılar Nisbett ve Wilson, 118 öğrenciyi iki gruba ayırdı. Her iki gruba da aynı öğretmenin göründüğü bir video gösterildi. İlk gruba gösterilen video kaydında öğretmen arkadaş canlısıydı, diğerinde ise aksi ve otoriterdi.

Videoları izledikten sonra öğrenciler, öğretmenin ne kadar da kibar olduğunu ve iyi bir insan olduğundan bahsettiler. Diğer grup ise öğretmenin ne kadar da kötü biri olduğunu ve hiç beğenmediklerini belirttiler.

Bu ilginç deney bizim önyargılarımızın ne kadar da gaddar bir şekilde başkalarına karşı hemen ortaya çıktığını gösterdi. Ayrıca horn etkisi ile ilgili bir başka ilginç gerçek de, bir defa oluşan ilk izlenimin sonradan değişmesi oldukça zordu.
Yani ikinci grup, öğretmen hakkındaki düşüncelerini ve önyargılarını uzunca bir süre sergilediler. Bir insanda değer verdiğimiz ilk özellikler olumluysa, olumsuzları görmezden gelmemiz daha kolay olur; aynı şey bunun tersi için de geçerli.

Horn Etkisi Hayatı Nasıl Etkileyebilir?

İlk izlenim sonucunda oluşan horn etkisi aldatıcıdır. Hatta ilk izlenimde halo etkisi yaşayan bir yönetici, beceriksiz çalışanları işe alabilir. 

Zamansız aşklarda bu etkilerin kurbanı olabilir. Dıştan yakışıklı ve fiziği iyi olan bir insanı karşısında gören bir kişi, ona ruh eşim bile diyebilir.
Günlük ilişkilerde, yolda yürürken yanımızdan geçen bir kişiye, hatta bir kişinin mimiği bile düşüncemizi değiştirmeye yetebilir.

Horn Etkisi Kararlarınızı Etkiliyor mu?

Kısaca evet! Horn etkisi ve Halo etkisi günlük hayatta karşılaştığımız bazı sorunlarda yanlış karar almamıza sebep olabilir. İlk görüşte aşık olmaktan tutunda, çok üst düzey bir iş yerine çok yanlış bir kişinin yönetici olmasına kadar etki edebilir.

Bazı insanlar hakkında hiç olmadık şeyler söylendiğini duymuşsunuzdur. Bu insanlardan bazıları ile tanıştığınızda aslında öyle olmadıklarını tam tersine mükemmel olduklarını da görmüşsünüzdür.
Her insan farklı bakmaktadır.

Horn veya Halo Etkileriyle Günlü Hayatta Nasıl Başa Çıkabilirim?

Yaşam boyunca beynimiz büyük miktarda bilgiyi işler. Bazı durumlarda, halo etkisi koruyucu bir mekanizma rolü oynar ve neler olup bittiğini analiz etmek için daha az çaba harcamanıza izin verir. 
Ancak bir kişi hakkında bir özelliğe veya ilk izlenime dayalı yargılar, bir dizi yanlış sonuca ve karara yol açabilir.

Temel olarak önyargılara dayandığı için, ilk olarak önyargılı olmayı bırakmanız gerekmektedir. Evet bunu yapmak neredeyse imkânsız olabilir. Bunun için şu şekilde tavsiyeler verebiliriz:

• Neler olduğunu bağımsız olarak analiz etmeyi öğrenin: Bir olay karşısında kim haklı kim haksız durumda bunu iyice öğrenin. Özellikle iş yerlerinde haksızlıklar kötü sonuçlara yol açabilir.
  
• Alınan herhangi bir bilgiyi doğrulamak: Bugün öyle bir haldeyiz ki Twitter’da ne görsek inanacak durumdayız. Bir bilgiyi veya bir haberin arkasını iyice araştırmadan,
  o haberin doğruluğuna şüphe ile yaklaşınız. Ağzı olan konuşur diye bir deyimimiz var. Bunu günlük hayatta görmediğimiz bir yer var mı?
  
• Başkaları sizi eleştirebilir, size karşı olan fikirlerini başka kişiler ile paylaşabilir. İyi veya kötü eleştirileri kabul edin. Fakat bu eleştirileri hayatınıza yansıtmayın.
  Özellikle bazı eleştirilerde kişi kendi hakkında olumsuz düşüncelere girebilir.
  Bunun aynısı bir diğer insanlar için de geçerlidir.
  İsmi Serkan olan bir arkadaşınız hakkında, Ali’nin kötü yorum yaptığını ve onu sürekli eleştirdiğini düşünün. Bu gibi hiç tanımadığınız insanlara karşı yapılan eleştirileri dikkate almamaya özen gösterin. Doğru kararı kendiniz verin.

Bu tavsiyeler, işe alım sürecinde olduğu kadar günlük yaşamınızda da horn etkisinin daha fazla farkında olmanıza yardımcı olacaktır. Bu gibi önyargılara dikkat ettiğiniz zaman, çok daha sağlıklı ilişkiler kurabilirsiniz. Özel hayatınızda boynuz etkisinin farkında olmak, yeni insanlarla tanışırken önyargılardan kaçınmanıza yardımcı olabilir. Daha açık ve objektif olmayı seçmek, birçok yeni ilişkiye yol açabilir.

Kullanılan Araştırma ve Resim Kaynakları:
https://pixabay.com/
https://www.freepik.com/
https://sprigghr.com/blog/hr-professionals/how-to-recognize-and-avoid-the-horn-effect/
https://www.beapplied.com/post/what-is-the-halo-and-horn-effect-and-how-does-it-influence-hiring