Nosebo etkisi nedir? Plasebo ve Noseboya Derin Bir Bakış

Plasebo etkisini muhtemelen daha önce duymuşsunuzdur, ancak nosebo etkisinin ne olduğunu biliyor musunuz? Plasebonun tam tersi olan Nosebo etkisi,1961 yılında doktor Walter Kennedy tarafından ortaya atılan bu terim, günümüzde oldukça popülerdir.

Nosebo etkisinin ne olduğunu öğrenmeden önce, plasebo etkisinin tam olarak ne olduğunu öğrenmemiz gerekiyor.

Plasebo Etkisi Nedir?

Plasebo, iyileştirici etkisi olmayan ancak kişi üzerinde tedavi edici bir etki yaratan bir madde olarak tanımlanır. Plasebo etkisi, bu maddenin alınmasının sonucudur.

Bu şekilde, ilacı alan kişi bunun etkili bir ilaç olduğuna inanır ve bu nedenle ilacın kendisinden ziyade (vücudunuz üzerinde hiçbir etkisi yoktur) bu inanç sayesinde iyileşir. Tıpta plasebo, genellikle ‘gerçek’ bir ilaç gibi görünen, tadı olan ve hissettiren, ancak inert malzemelerden yapılan ve hiçbir aktif bileşen içermeyen bir haptır.

• Plasebo etkisi yıllar boyunca binlerce tıbbi deneyde kullanılmış ve ölçülmüştür;
• Birçok doktor rutin olarak hastalara plasebo reçete verdiğini kabul ediyor. Türkiye’de örneği az olsa da diğer ülkelerde oldukça yaygındır.
• Hapın rengi, sahip olduğu etkiyi etkiler: kırmızı, sarı, turuncu bir fiziksel etkiye neden olurken, mavi ve yeşil sakinleştirici bir etkiye sahiptir;
• Büyük tabletler, küçük olanlardan daha güçlü bir etkiye neden olur, özellikle de satın alınan ilaç daha da pahalı ise plasebo etkisi daha fazla olmaktadır.

Plaseboyu anladığımıza göre, nosebo etkisine geçebiliriz:

Nosebo etkisi nedir?

İlk kez, plaseboyla ilgili aktif bir deneysel çalışmanın başladığı 20. yüzyılın ortalarında nosebo etkisinin varlığı da tartışıldı. Plasebo yararlı bir sonuç gösteriyor ise nosebo etkisi de olumsuz bir etki göstermektedir düşüncesi ile bu etki araştırılmıştır. Yani hasta ilacın kendisine yardımcı olmayacağına, aksine kötüleşmeye neden olacağına inanıyorsa, buna nosebo sendromu ya da etkisi denir.

Uzman bir nöroloğun nosebo sendromu nedir sorusuna verdiği cevap:

“Nosebonun psikolojik etkisi çok büyük. Havanın sağlığımızı etkilediği fikrine o kadar alıştık ki, kötüleşirse durumun daha da kötüleşmesini bekleriz. Başka bir deyişle, yağmurun baş ağrısına neden olduğunu düşünürsek, öyle olur yani başımız ağrır. “

“Petr Sokov, Rambler“

Nocebo kelimesi Latince’den gelmektedir ve “yaralama” olarak tercüme edilebilir. Walter. P. Kennedy, 1961 yılında plasebo tedavisinin zararlı etkilerini tanımlamak için kullandığında bu terime öncülük etmiştir.

Bu anlamda nosebo etkisi, herhangi bir tedavi türünün uygulanmasından sonra istenmeyen etkilerin ortaya çıkmasını ifade eder. Bu istenmeyen etkiler, vücut için zararsız olan herhangi bir maddenin uygulanmasıyla öznel olarak ortaya çıkar.

Nosebo etkisine ne sebep olur?

Nocebo etkisi (nosebo sendromu) ilk olarak 1961 yılında tartışılmış olmasına rağmen, nasıl çalıştığına dair halen net bir cevap yoktur. Michigan Üniversitesi’nde profesör olan John-Kar Zubieta, plasebo ve nosebo etkilerinin insan beyninde gerçeği çağrıştıklarını ifade etmektedir.

Nocebo etkisinin dopamin seviyelerinde bir azalma ile ilişkili  olduğu bir çalışma sonucu saptanmıştır. Bu hormon, analjezik özelliklere sahip peptitlerin üretiminde yer alır. Bu da nocebo etkisine maruz kalan kişilerde hastalık semptomlarının arttığını ve şiddetli ağrıların oluştuğunu açıklamaktadır. Günlük hayatta da bazı konularda nosebo etkisi yaşamaktayız.

Önerilen Yazılar: Barnum etkisi nedir? Fallara neden inanırız?

Bu, bir tedavi veya hastalık hakkında olumsuz bilgiye sahip olmanın hoş olmayan semptomlara, hatta hastalığın kötüleşmesine neden olabileceği anlamına gelir. 

Bu sendromdan muzdarip olan kişilerin hayatları kaygı, endişe ve sürekli bir şüphe içerisinde geçmektedir. Günlük hayatta nosebo sendromu tam olarak nasıl oluşur inceleyelim:

• İlaç Yan Etkileri: İlaçların kullanma talimatları arkasında belirtilen yan etkiler, nosebo etkisini tetikleyebilir. Özellikle ruhsal olarak hassas kişiler, ilaçların reçetelerindeki yan etkileri okuduktan sonra bu etkilerin kendilerinde de ortaya çıkacağına inanabilirler. Bu yanlış inanç, nosebo sendromunu başlatabilir.
• Medya ve Haberler: Psikolojik olarak hassas ve saf kişiler, medyada bir grip salgını haberini duyduklarında bile nosebo sendromu yaşayabilirler. Haberi duyduktan sonra, grip semptomlarını kendilerinde aramaya başlayabilir ve bu semptomları gerçekten yaşayana kadar endişe duyabilirler. Günlük hayatımızda da sıklıkla gözlemlediğimiz gibi, dış etkenlerin algılarımızı nasıl etkilediği konusunda önemli bir örnektir.
• Doktor-Hasta İletişimi: Bazı doktorlar, nosebo etkisi yaşayabilecek hastaları önceden bilgilendirerek, tedavi sürecini ve olası sonuçları açıklarlar. Bu şekilde, hastaların gereksiz kaygıları azalır ve tedavi süreci daha etkili bir şekilde yönetilebilir hale gelir.

Nosebo etkisinin farkında olmak, sağlık kararları alırken ve medya haberlerini takip ederken bilinçli bir şekilde hareket etmenize yardımcı olabilir. Tedavi sürecinde doğru bilgiye ve doktorunuzla sağlıklı bir iletişime sahip olmak da nosebo etkisinin etkilerini azaltmaya yardımcı olabilir.

Nosebo etkisi ile başa çıkmaya ne yardımcı olur?

Birçok uzman, nosebo sendromuna karşı koymaya yardımcı olacak birkaç ana yol belirler.  Hipnoz bunlardan biridir. Hipnoz, beynin duygular ve acıyla ilişkili alanlarını çalıştırır.  Bu nedenle, genellikle olumsuz bir psiko-duygusal durumdan kurtulmak için kullanılır.  Bununla birlikte, tüm insanlar hipnozdan eşit şekilde etkilenmez.  

Nosebo etkisinin etkisini azaltmanın bir başka yolu da kendinizi olumlu insanlarla çevrelemek ve yalnızca iyiye odaklanmayı öğrenmektir. Dopamin seviyesini yükseltmek için koşuya çıkmak, lezzetli bir tatlı yemek, sevgili evcil hayvanınızla vakit geçirmek ya da uzun zamandır beklenen bir tatile çıkmak yeterli olabilir.

Unutmayın, iyiye odaklanırsanız iyi görürsünüz.  Buraya kadar plasebo ve nosebo etkilerinden bahsettik. Umarız yararlı olmuştur.