Dürtü kontrol bozukluğu, birçok kişinin hayatlarının bir noktasında yaşadığı veya hissettiği bir şeydir. Aynı zaman da duygusal olarak bir eylem gerçekleştirmek veya başka bir deyişle “düşünmeden” bir şey yapmak anlamına gelir. Bir diğer adı ise impulsif bozukluktur.
Yakın zamana kadar, psikiyatri uzmanları kişilikteki dürtü kontrol bozukluklarının sebepleri arasında çeşitli ayrıma düşüyorlardı. Ancak geçmişten süregelen çeşitli çalışmalar, psikolojik hastalıkların belirtileri gibi veriler dürtü hastalığına ciddi derecede ışık tuttu diyebiliriz. Bu yazı da dürtü kontrol bozuklukları nelerdir ve dürtüsel davranış bozukluğu nasıl geçer, tedavileri nelerdir konusunu ele alacağız. Kapsamlı bir yazı okumaya başlıyorsunuz…
Dürtü kontrol bozukluğu nedir?
Dürtüsel kişilik bozukluğu, çok düşük hayal kırıklığı ve sonuçları hakkında çok az düşünme veya hiç düşünmemeye sebep olan vurdumduymaz bir hastalıktır. Daha da açık anlatmak gerekirse: Böyle bir kişinin duyguları değişkendir ve normal ruh halinin yerini kolayca yoğun sinirlilik, öfke veya sinirlilik alır. Böyle bir kişi, özellikle eleştiriye tepki olarak şiddetli öfke patlamaları yaşar.
Bu, başka bir kişiye yönelik şiddet ve saldırganlığın yanı sıra bir şeyleri fırlatma ve kırma ile sonuçlanabilir. İlişkisi, özellikle birisi dürtüsel eylemlerine müdahale etmeye çalışırsa, sık sık tartışmalara ve kavgalara doğru ilerler. Dürtüsel hastalığı olan insanlar kolayca heyecanlanır ve duygusal olarak dengesizdirler. Toplumsal normlara uymak ve duygusal dürtülerini kontrol etmek oldukça zor gelir.
Bu istikrarsızlık hastalığın temel özelliğidir. İmpulsif bozukluk yaşayan bir kişi mutluyken, bir an da mutsuz olabilir ve ardından tekrardan mutlu olabilir. Bu hastalıktan mustarip insanlar en çok yalnız kalmaktan ve reddedilmekten korkarlar, toplumsal onaylanma için yarışırlar. Dürtü hastalığı olan insanların davranışları sıklıkla riskli ve öngörülemezdir. Bu, alkol ve uyuşturucu maddelere düşkünlük, aşırı yeme, savurganlık, düzensiz cinsel ilişkiler, tehlikeli sürüş gibi davranışlarla kendini gösterebilir. Özellikle erken yaşlarda çocuklarda dürtü kontrol bozukluğu çok daha fazla ön plana çıkmaktadır.
İmpulsif Bozukluk Çeşitleri Nelerdir?
Dürtü kontrol bozukluğu, kişinin dürtüleri kontrol edememesi sonucu zararlı davranışlar sergilemesine neden olan bir psikiyatrik bozukluktur. Bu bozukluk, yeme bozukluğu, kumar bağımlılığı, alkol ve madde bağımlılığı gibi farklı türlerde ortaya çıkabilir. Dürtü kontrol bozukluğu olan kişilerin tedavisi genellikle ilaç ve psikoterapi kombinasyonu ile yapılır. Dürtü bozukluğu çeşitleri aşağıda sıralanmıştır.
- Kumar Bağımlılığı:
Kişi kumar oynamaya karşı aşırı dürtü duyar ve kumar oynama davranışını kontrol etmekte zorlanır. Kumar oynama isteğiyle karakterize edilen bir dürtü kontrol bozukluğudur. Kişi, kumar oynama aktiviteleri nedeniyle önemli finansal veya kişisel sorunlar yaşar. - Alışveriş bağımlılığı:
Dürtü hastalığı yaşayan kişi düzenli olarak gereksiz veya aşırı miktarda ürün satın alma eğilimindedir ve bu davranışını kontrol etmekte zorlanır. Kumar bağımlılığı gibi finansal ve vakit odaklı zararlar verebilir. - Yeme bozukluğu:
Dürtü bozukluğu yaşayan kişi düzensiz yeme alışkanlıklarına sahip olabilir ve bu alışkanlıkların kontrol edilmesinde güçlük çekebilir. Kişi genellikle aşırı miktarda yemek yediğinde kendini kaybeder ve bu davranışı kontrol etmekte zorluk çeker. - Piromani:
Piromani, tekrarlayan şekilde yangın çıkarma eğiliminde olan bir kişilik bozukluğudur. Bu kişiler, yangın çıkarma eylemini yalnızca para, intikam veya kişisel kazanç gibi nedenlerle değil, genellikle içlerindeki güçlü bir dürtü veya arzu nedeniyle gerçekleştirirler. Piromanların çoğu, yangınların neden olduğu tahribatın farkındadır ve eylemlerinin yasal sonuçlarını anlarlar, ancak bu durum çoğu zaman bu kişilerin davranışlarını kontrol etmelerine engel olmaz. - Disosiyatif Kimlik Bozukluğu:
Disosiyatif kimlik bozukluğu, bir kişinin birden fazla kişilik durumu yaşamasıyla karakterize edilen bir dürtü kontrol bozukluğudur. Kişiler arasında bilinçli geçişler olabilir ve bu farklı kişilikler arasında tutarsızlıklar olabilir. - Dermatillomani:
Dermatillomani, cildi tırnaklama, sıyırma veya yaralama isteğiyle karakterize edilen bir dürtü kontrol bozukluğudur. Kişi genellikle yüz, kafa derisi veya elleri tırnaklamaya veya sıyırmaya eğilimlidir. Ciddi bir dürtü hastalığıdır. - Trikotilomani:
Trikotilomani, saç veya kıl çekme isteğiyle karakterize edilen bir dürtü kontrol bozukluklarındandır. Kişi saçlarını, kirpiklerini, kaşlarını veya diğer vücut kıllarını çekme eğilimindedir. - Obsesif Kompulsif Bozukluk:
Aslında Obsesif Kompulsif Bozukluk kendi başına ayrı dallara ayrılır. Fakat dürtü kontrol bozuklukları genel olarak OKB kapsamına girer. Çünkü Obsesif kompulsif bozukluk, tekrarlayan düşünceler veya davranışlarla karakterize edilen bir dürtü kontrol bozukluğudur. Kişi genellikle takıntılı düşüncelerle mücadele eder ve bu düşünceleri ortadan kaldırmak için tekrarlayan davranışlar sergiler. - Cinsel Dürtü Bozukluğu:
Cinsel dürtü bozukluğu, kişinin cinsel isteklerinin kontrolünü kaybettiği, zararlı ya da toplumsal normlarla çelişen davranışlar sergilediği bir durumdur. Bu bozukluk, birçok farklı şekilde kendini gösterebilir. Bazı örnekler arasında obsesif cinsel düşünceler, aşırı masturbasyon, fetişizm, cinsel sapkınlık gibi davranışlar yer alabilir. Cinsel dürtü bozukluğu, kişinin sosyal ilişkilerini, iş hayatını ve genel yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyebilir. Tedavi seçenekleri arasında psikoterapi, ilaç tedavisi ve davranışsal tedaviler yer alabilir.
Dürtü Kontrol Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Dürtü kontrol bozukluklarının kapsadığı çok sayıda ve çeşitli davranış bozuklukları nedeniyle, bunlara özgü pek çok belirti ve bulgu vardır. Aynı zaman da kişinin dürtü hastalığı seviyesine göre bu dürtüsel davranış bozukluğu belirtileri değişebilir.
Bu belirtiler fiziksel, davranışsal, bilişsel ve psikososyal belirtiler olarak ayrılabilir.
- Fiziksel belirtiler.
- Ateşle yapılan eylemlerden kalan yanık izleri. Kişi farkında olmadan bir tarafını yakmış olabilir.
- Çok ani öfke patlamaları ve bir an da her şeyin yoluna girme hali
- Herhangi bir nesneye veya kişilere karşı sebepsiz öfke gibi duygulara kapılması.
- Maddi durumunun iyi olmasına rağmen çalma isteği ve bunu eyleme dökmesi.
- En ufak konularda bile istemsizce yalan konuşması.
- Konsantrasyon eksikliği
- Takıntılı düşüncelere dalıp gitme.
- Psikososyal belirtiler
- huzursuzluk
- depresyon
- endişe
- Sinirli veya agresif mizaç
- Kendine karşı güvensiz olmak
Üstte aktardığımız dürtü bozukluğu belirtileri birçok soruna yol açabilir. Arkadaş edinememekten tutun da kişinin kendinden nefret etmesine bile sebep olur.
Dürtü bozukluğu neden olur?
Dürtü kontrol bozukluklarının bazı nedenleri ani ihtiyaçların, anlık zevklerin karşılanması veya herhangi bir ödül arayışının aranması gibi durumlardan kaynaklanır. Bir kişinin hayatını etkileyen sosyal, ekonomik ve duygusal sorunlar, kontrol edilemeyen arzularla sonuçlanabilen depresyon veya stres seviyelerine neden olabilir.
Kontrol bozukluklarının birincil nedenleri arasında genetik faktörler yer alabilir. Yani, kişinin ailesinde dürtü kontrol bozukluğu olan kişilerde bu durum daha sık görülebilir.
Ayrıca, beyindeki frontal korteks veya diğer dürtü kontrolü bölgelerindeki işlevsel bozukluklar da dürtü bozukluğuna neden olabilir. Bunun yanı sıra, çocukluk çağı travmaları, stres, kaygı veya depresyon gibi çevresel faktörler de dürtüsel davranış bozukluğuna yol açabilir.
Dürtü kontrol bozukluklarının sebeplerine baktığımızda anlayacağımız şey, genetik olmaları ve aşırı derece de yaşanan duygulardan kaynaklanmalarıdır. Yani kişi her gününü aşırı stresli geçiriyorsa, e haliyle dürtü hastalığı baş gösterir.
Dürtü bozukluğu kaç yaşında başlar?
Dürtü kontrol bozukluğu genellikle ergenlik veya erken yetişkinlik döneminde başlar, ancak bazı durumlarda çocukluk döneminden itibaren görülebilir. Bu bozukluk, kontrolsüz dürtüler, düşünceler veya davranışlar ile karakterizedir ve kişinin iş, okul, ilişkiler veya genel yaşam kalitesi gibi alanlarda ciddi zorluklar yaşamasına neden olabilir.
Dürtü bozukluğunun belirtileri ve yaş başlangıcı, kişiden kişiye değişebilir ve bu nedenle kesin bir yaş aralığı belirlemek zordur. Ancak, genellikle 15-30 yaşları arasında ortaya çıktığı görülmektedir.
Dürtü kontrol bozukluğu iyileşir mi
Evet, dürtü kontrol bozukluğu tedavi edilebilir ve iyileşme süreci mümkündür. Ancak, dürtü kontrol bozukluğunun tedavisi, kişinin durumuna, semptomlarına ve yaşına göre değişebilir.
Davranış terapisi, ilaç tedavisi veya her ikisinin bir kombinasyonu gibi tedavi seçenekleri kullanılabilir.
Davranış terapisi, bireye dürtüleri kontrol etme becerilerini öğretirken, ilaç tedavisi ise semptomların şiddetini azaltmaya yardımcı olabilir.
Tedavinin başarısı, kişinin istekliliği, uyumu ve tedavinin erken döneminde başlamasıyla artar. Kişi, dürtü kontrol bozukluğu semptomlarıyla mücadele ederken, destek ve yardım almak da faydalı olabilir.
Yetişkinlerde dürtü kontrol bozukluğu, dürtü hastalığının ilerlemesine göre olumlu sonuçlar verebilir. Bu gibi ciddi durumlarda mutlaka doktora başvurmak gerekir.
Dürtü kontrol bozukluğu tedavisi
Kendini kontrol edememe korkusu ciddi bir rahatsızlıktır. Ruhunuzu kirleten rahatsız edici düşüncelerle başa çıkamazsınız ve felaket senaryolarından başka bir şey düşünemez hale gelirsiniz. Yani her Allah’ın günü aklınız kötü ve rahatsız edici düşüncelere gider. Bu ruh hali kişinin enerjisini ve yaşam isteğini söndürür.
Diğer obsesif bozukluklar gibi, dürtüsel kontrol bozuklukları iyi bir şekilde tedavi edilir. Bugüne kadar, her kişinin ihtiyaçlarına ve yaşam tarzına uygun birçok çözüm var. Ancak, mutlaka bir doktora gitmeyi ihmal etmeyin. Çünkü bizim burada önerebileceğimiz şeyler çok sınırlıdır. Stresle başa çıkmayı öğrenmeyi, meditasyon yapmayı ve olumlu düşünmeyi birçok blog yazısı öneriyor ve girdiğim onca site bunların yapılmasını önermişti. Ben burada bunları tekrar etmeyeceğim . Ama en önemlisi dürtü kontrol bozukluğu tedavisi için bir doktora başvurmak.
Doktorunuz sizin ihtiyacınıza göre anti depresan ya da farklı ilaçları önerebilir. İnsanın müdahale edemeyeceği şeyler vardır, özellikle psikolojik bir sorun sebebiyle birçok kişi doktora gitmekten kaçınır. Ancak, dışarıdan müdahale olmadan kendi çabalarınızla hormonlarınızı düzeltemezsiniz.
Kaynaklar (SOURCES):
ncbi.nlm.nih.gov
https://www.resourcetreatmentcenter.com/
https://americanaddictioncenters.org/
