- Gestalt terapisinde boş sandalye tekniği nedir?
- Nasıl uygulanır?
- İşe yarar mı?
- Boş sandalye tekniği örnekleri ve vakaları
Boş sandalye tekniği, kişinin kendisi dışında biriyle kurduğu dış diyaloğun bir parçasıdır. Ayrılık, keder, istismar ve travma ile başa çıkmak için kullanılır.
Hayatın karmaşıklığı içinde, çoğu zaman duygusal olarak yük taşıdığımız anlar olur. Bu anlar, bazen kendimize ya da başkalarına anlatmakta zorlandığımız duygularla doludur. İşte tam bu noktada, Gestalt terapisi ve onun en bilinen tekniklerinden biri olan “boş sandalye tekniği” devreye girer.
Boş sandalye tekniği, Alman psikiyatrist ve psikoterapist Fritz Perls tarafından geliştirilen Gestalt terapisinin en bilindik tekniklerinden biridir. Bu teknik “şimdi ve burada” üzerine odaklanır ve insanların şu andaki duygu, düşünce ve eylemlerinin farkına varmalarını sağlamaya çalışır. Temel amacı, kişiliğin ayrışmış yönlerinin bütünleşmesini kolaylaştırmak ve iç çatışmaları çözmektir.
Boş Sandalye Tekniği Nedir?
Boş sandalye tekniği, bizi rahatsız eden bir duygu ile dış diyalogun bir parçasıdır. Söz konusu teknik, bir durumla veya bir kişiyle karşılaşmayı yeniden üretmeye çalışarak onunla diyalog kurmayı ve olayla duygusal olarak temas kurmayı, durumu kabul edebilmeyi ve bir sonuca varmayı amaçlar.
Boş sandalye tekniğinin adı, hastanın daha sonra yukarıda bahsedilen diyaloğu kurmak için duygusal bloğun kaynağındaki kişiyi, durumu veya yönü “hayal edeceği” gerçek bir sandalyenin kullanılmasından gelmektedir.
Örnek olarak hasta kişinin vefat eden bir yakınıyla ilgili problemi olduğunu düşününelim. Bu kişinin karşısında boş bir sandalye konur ve vefat eden kişiyi orada görmeyi hayal eder. Bu hayali kişiyle konuşarak duygularını ve dile getiremediklerini psikoterapist eşliğinde ortaya çıkarmayı amaçlar.
Hastanın bu boş sandalyeye, ifade etmekte zorlandığı duyguları, konuşmak istediği ancak konuşamadığı kişiyi veya kendisini koyarak diyalog kurar. Bu teknik, danışanın içsel dünyasına derin bir yolculuk yapmasını sağlar ve bu süreçte duygusal boşalmalar yaşanabilir. Danışan, bu boş sandalyeye oturan kişiyle konuşuyormuş gibi yaparak, ifade edemediği duyguları açığa çıkarır.
Boş Sandalye Tekniği Amacı
Bu tekniğin kullanımı, örnekte sunulan duruma benzer durumlarda, travmatik kayıplarla başa çıkmak veya yas sürecinde çok sık kullanılır. Ancak, uygulaması sadece bu alanla sınırlı değildir; aynı zamanda kişiliğin kabul edilmeyen yönlerini veya hastanın kabul etmediği düşünceleri kabul etmeye yardımcı bir unsur olarak da kullanılır. Ayrıca, kısıtlamalar ve yetenek kayıpları (örneğin, yetenek kaybı, uzuv kaybı) üzerindeki algılar üzerinde çalışmak için de kullanılabilir.
Bu teknik, travmatik durumları ele almak için de geçerlidir ve travma sonrası stres bozukluğu ve/veya dissosiyatif bozukluklar içerip içermediğine bakılmaksızın, tecavüz, boşanma veya hayatta kalma sendromu gibi durumlarda kullanılabilir. Tekniğin özellikleri, eğitim dünyasında veya hatta örgütsel düzeyde, tükenmişlik veya mobbing gibi fenomenlerde de uygulanmasını mümkün kılar.
Her durumda, “hastanın tamamlanmamış süreci bitirmek ve durumunu kabul etmek için bir deneyime ihtiyaç duyduğu” inancıyla hareket edilir.
Terapi seviyesinde, bu teknik, danışanın kendi vizyonunu keşfetmesi ve duygularıyla temas kurması için bir unsur olmasının yanı sıra, hem bireye hem de profesyonele hastanın durumu nasıl ele aldığı ve bu durumun yaşam kalitesine olan etkisi hakkında birçok bilgi sağlar. Bu da analiz edilen sorunların tedavisini iyileştiren diğer eylemlerin uygulanmasını destekler.
Boş Sandalye Tekniği Nasıl Uygulanır?
İlk olarak, hazırlık aşamasında hasta fiziksel olarak boş sandalye ile yüzleştirilir. Gestalt boş sandalye tekniği hastaya anlaşılır şekilde anlatılır. Boş sandalye, bireyin karşısına yerleştirilir (bazen kişi veya hayal edilen durumla karşı karşıya gelmemesi için çapraz olarak da yerleştirilebilir).
Hasta daha sonra, diyalog kuracağı kişi, durum, duygu veya kişiliğinin bir parçasını sandalyede hayal etmeye davet edilir.
Üçüncü aşamada, hasta gerçekleştirilen ortamı tanımlamaya davet edilir, böylece temsil edilen hayali görüntü güçlendirilir. Hem pozitif hem de negatif yönler, kişi ve durum veya etkileri hakkında belirtilmelidir.
Ölüm veya ayrılık durumunda, olaydan önceki ilişkiyi ve ne olduğunu hatırlamak yararlıdır. Duygular, travmalar veya kabul edilemez kişilik yönleri söz konusu olduğunda, ortaya çıktığı veya sorun haline geldiği anı bulmak faydalıdır. Bu bağlamda, bekleyen unsurların veya durumların ürettiği duyguların ortaya çıkması ve blokajların farkına varılması muhtemeldir.
İkinci Adım: Diyaloğa Başlamak
Daha sonra, sözlü ifade aşamasında, hasta projeksiyonla yüksek sesle diyalog başlatır ve günlük yaşamda ya da ilgili kişi önünde açıklamaya cesaret edemediği veya açıklayamadığı ayrıntıları dürüstçe ifade etmeye çalışır. Terapist, diyaloğu gözlemlemeli ve durumu kötüleştirebilecek sapmalara izin vermeden bireyin düşünce akışını kısıtlamadan yeniden yönlendirmelidir.
Tekniğin bazı varyantlarında uygulanmasa da, hastanın sandalyeleri değiştirerek karşısındaki kişinin yerine geçmesi, duygusal ifadenin kolaylaştırılması açısından yararlıdır. Bu değişim, geçişin gerekli olduğu ve ele alınacak sorunla tutarlı olduğu sürece gerekli görüldüğü kadar yapılır.
Son olarak, hasta işaret edilir ve hissettiklerini yansıtmasına yardımcı olunur, böylece kişi duygusal tepkilerini tanımlayabilir ve anlayabilir, olayın kendisini nasıl etkilediğini ve yaşamını nasıl etkilediğini fark edebilir.
Tekniği tamamlamak için terapist, hastanın gözlerini kapatmasını ve projeksiyonu tekrar içine girdiğini hayal etmesini ister, ardından oluşturulan tüm görüntüleri ortadan kaldırır ve yalnızca gerçek danışma ortamına odaklanır.
Önerilen Yazı: Gestalt Kuramları: Pragnanz Yasası Nedir?
Boş Sandalye Tekniği Örnekleri ve Vakaları
Aşağıda bir hastanın ve bir psikoterapistin görüntülü seansı yer almaktadır. Bu video da hasta kadın, karşısında hayali canlandırdığı kişi ile konuşmaktadır. Aynı şekilde, psikoterapisti ise olaylara çok da abartmadan ufak nüanslar ile “şunu da söyle, bunu da söyle, neden yapmış,” gibi yönlendirmeler vermekte.
Ve yine aynı şekilde bu terapist, şimdi de bu kişiyi, hayal ettiği kişinin yerine oturtup, hayal ettiği kişi tarafından düşünmesini sağlamaktadır.
İlk boş sandalye tekniği örneği bu şekilde. Aşağıda hastaların ve psikoterapistlerin boş sandalye tekniği örnekleri yazılı olarak yer almaktadır.
Boş Sandalye Tekniği Vakası 1:
Covid-19 pandemisinden önce, bir terapi seansı sırasında bir Gestalt terapisti ile tanıştım ve bu teknikle babamla zor bir konuşma yapmam sağlandı. İlişkimiz son bir yılda büyük ölçüde iyileşmiş olsa da, ona yüz yüze söyleyemediğim kalıcı duygularım vardı.
Seansımda boş sandalye babamı temsil ediyordu ve böylece babamın hayali varlığı ile konuşuyormuş gibi hissettim. Babamın (başkanın) yanıt verme sırası geldiğinde, boş sandalyeye oturdum ve babamın rolünü üstlendim. Bu süreç boyunca, psikoterapist güçlü sorular sorarak ve seslerimizi yönlendirerek konuşmamıza rehberlik etti. Bu teknik, babamın bakış açısını anlamamı, onun ses tonunu ve kelime tarzını kullanmamı sağladı.
Zorlu konuşmamızın sonucunda, babamın bakış açısını daha iyi anladım, güçlü duygularımı serbest bıraktım ve yaşadığım zorlukları aşmaya başladım. Bu egzersiz sayesinde, babama karşı davranışlarımı yeniden yönlendirdim ve o zamandan beri onunla olan iletişimimi artırdım. İlişkiler her iki tarafın da çaba göstermesini gerektirir ve benim çabalarım eksikti. Bugün babamla konuşurken ona şefkatle, empatiyle ve sevgiyle yaklaşıyorum.
Boş Sandalye Tekniği Vakası 2:
Minnesota’da yaşıyorum ve yıllar önce bir trafik kazasında tüm ailemi kaybettim. Bu trajik olay, hayatımın her anını etkiledi ve yıllarca suçluluk duygusuyla başa çıkmakta zorlandım. Geçen yıl, bir Gestalt terapistiyle çalışmaya başladım ve boş sandalye tekniğini denedim.
Seans sırasında, terapist odanın ortasına boş bir sandalye yerleştirdi ve o sandalyede hayal ettiğim gibi, ölen ailemle konuşmamı istedi. Başta biraz garip hissettim ama terapistin yönlendirmesiyle, kaybettiğim eşim ve çocuklarımla konuşmaya başladım. Onlara duyduğum suçluluk ve özlemi dile getirdim.
Terapist, beni onların yerine geçmeye ve onların bakış açısından yanıt vermeye teşvik etti. Bu süreçte, onların sesleriyle ve kelimeleriyle konuşarak, aslında beni ne kadar çok sevdiklerini ve yaşananların benim suçum olmadığını duydum. Bu deneyim, üzerimde taşıdığım ağır suçluluk yükünü hafifletmeye başladı.
Bu teknik sayesinde, yıllardır içimde biriktirdiğim duyguları serbest bırakabildim ve kendimle barışmaya başladım. Ailemle ilgili anılarım hala acı verici olabilir, ama artık bu duygularla daha sağlıklı bir şekilde başa çıkabiliyorum. Boş sandalye tekniği, bana büyük bir rahatlama ve duygusal iyileşme sağladı. Bu teknik, gerçekten hayatımı değiştirdi ve terapistime bu süreçteki desteği için minnettarım.
Boş Sandalye Vakası 3:
Benim adım Zeynep, ve iki kızım vardı. Büyük kızım Ceren ve küçük kızım Elif. Ancak, hayatımız trajik bir olayla alt üst oldu. Elif henüz beş yaşındayken, yüksek bir kattan düşerek hayatını kaybetti. O sırada Ceren, sadece sekiz yaşındaydı ve bu korkunç kazayı gözleriyle gördü. O günden beri Ceren’in üzerinde büyük bir yük ve suçluluk duygusu var.
Yıllar boyunca Ceren, bu travmatik olayın etkileriyle mücadele etti. Hem okulda hem de sosyal hayatında büyük zorluklar yaşadı. İçine kapanık hale geldi, kabuslar görmeye başladı ve kardeşinin ölümünden kendini sorumlu tuttu. Bir anne olarak onun bu acısını görmek beni de derinden yaraladı. Ne yapacağımı, ona nasıl yardımcı olacağımı bilemez hale gelmiştim.
Bir gün, bir arkadaşımın önerisiyle bir Gestalt terapistine gitmeye karar verdik. Terapist, Ceren’e boş sandalye tekniğini uygulamayı önerdi. İlk başta bu fikre sıcak bakmadı ama sonunda denemeye karar verdi. Terapist, Ceren’e boş bir sandalyeyi Elif’in hayali varlığıyla doldurmasını ve onunla konuşmasını söyledi.
Ceren, gözleri dolmuş halde sandalyeye bakarak başladı: “Elif, seni koruyamadığım için çok üzgünüm. Her gün seni özlüyorum ve bu acıyı nasıl taşıyacağımı bilemiyorum.” Terapistin yönlendirmesiyle, Ceren kendini Elif’in yerine koydu ve onun sesiyle konuşmaya başladı: “Ceren, bu senin suçun değil. Ben seni çok seviyorum ve burada olduğum sürece hep seni sevdim.”
Bu süreç, Ceren’in duygularını açığa çıkarmasına ve içsel çatışmalarını daha iyi anlamasına yardımcı oldu. Zamanla, Ceren kardeşinin ölümünden kendini sorumlu tutmayı bıraktı ve içindeki suçluluk duygusunu serbest bıraktı. Bu teknik, Ceren’in duygusal yaralarını iyileştirme yolunda büyük bir adım oldu.
Bu deneyim sayesinde, Ceren’in gözlerinde yeniden bir ışık gördüm. Kendi acısını kabullenmeye ve hayatına devam etmeye başladı. Boş sandalye tekniği, hem Ceren’in hem de benim için büyük bir rahatlama ve iyileşme sağladı. Bu süreçte destek olan terapistimize minnettarım.
Kızımın tekrar gülümsemesini görmek, bir anne olarak benim için en büyük mutluluk. Ara sıra kızımın gözlerinde o özlemi görür gibi oluyorum, ama artık değiştiğini hissediyorum.
Bu yazıda kullanılan bazı kaynaklar:
What Is The Empty Chair Technique
The Empty Chair Technique: How It Can Help Your Clients
Hem vakalar hem de boş sandalye tekniği örnekleriniz muhteşem. Hocam çok teşekkür ederim 🥗
Ben bunları paylaşmak istiyorum sorun olmaz dimi? Çünkü kaynak olarak boş sandalye tekniği ile alakalı yazılar bulmak zor. Burada çok detaylı ele almışsınız gerçekten.
Burada paylaştığım vakalar hem psikolog arkadaşlarımdan hem de internette bulduğum çeşitli kaynaklardan alıntılardır. Elbette istediğiniz yerde paylaşabilirsiniz. Değerli yorumunuz için teşekkür ederim…
Boş sandalye tekniğini böyle bilimsel ve akademik ele aldığınız için teşekkür ederiz. Aslında bir nevi insanın hayatında ki hayal gücünden destek alınıyor. Olmayan bir şeyi, varmış gibi görmesini sağlıyor. Metin bey, aynı şekilde sıcak sandalye tekniği hakkında da bir içerik beklerim. Abone oldum, umarım tez zaman da böyle kaliteli bir makale daha yayınlarınız. Şimdiden teşekkür ederim. Bu arafa, İstanbul üniversitesi psikoloji fakültesinde de buradan alıntılama yaptım. Üstte yorum yapan kişi arkadaşım, o önerdi. İzniniz için teşekkürler
Öncelikle değerli yorumunuz için çok teşekkür ederim. Burada olan yazıyı elbette kendi psikoloji fakültenizde tez olarak ya da alıntı olarak kullanabilirsiniz. Sıcak sandalye konusunu da çalışmalarıma ekledim. Kısa sürede bir şeyler yapmaya başlayacağım bu konuda. Tekrardan değerli yorumunuz için teşekkür ederim…